“Allemaal gefeliciteerd met het tweede eeuwfeest van Fysica Royaal.” Hiermee opende covoorzitter professor Anneke de Kat op woensdag 2 april 2121 de holografische jaarvergadering van de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Natuurkundigen. Naast flitsende demonstraties van baanbrekende natuurkundige experimenten stond ook de lancering van de campagne Marius, word wijzer centraal. Anneke interviewde hiervoor Marius Ludo, de poster-boy van de campagne. Hij was een van de drie mannelijke natuurkundigen die in het afgelopen jaar was afgestudeerd aan een Nederlandse universiteit, net begonnen aan promotieonderzoek in de maankolonie.
“Waarom heb je gekozen voor natuurkunde?”
Na een pauze van twee en een halve seconde antwoordde hij: “Mijn docente natuurwetenschappen sloot elke les af met een verhaal over de natuurkundige achter de theorie. Ze benadrukte dat mannen vroeger ook heel waardevolle bijdragen hebben geleverd aan basiskennis die nodig is voor verantwoorde en duurzame innovatie. Volgens haar is het een versimpeling om mannelijke fysici alleen verantwoordelijk te stellen voor verwoestende kernwapens, klimaatverandering en grenzeloze dominantie van mens, maatschappij en milieu.”
“Dat is een waarheid als een koe, maar over het algemeen ontwikkelen jongens zich meer tot activistisch-competitieve homo ludens dan tot samenwerkingspartners in interdisciplinaire netwerken die nieuwe kennis verantwoord inzetten voor de oplossing van grote maatschappelijke uitdagingen. Wil je niet liever topsporter worden, of een meespelende huisvader?”
“Natuurkunde is topsport!”
“Zeker, je moet heel wat in huis hebben om niet alleen de natuurwetten goed te begrijpen en experimenteel te kunnen verifiëren, maar ook om in samenspraak met onderzoekers uit andere vakgebieden in te leren zien welke natuurkundige kennis verder ontwikkeld moet worden om de grote maatschappelijke uitdagingen van de 22e eeuw op te helpen lossen. Ik zou het alleen nooit topsport noemen.”
“Waarom niet?”
“In het interdisciplinaire netwerk zijn geen individuele toppers, maar wetenschappelijke ontdekkingen en technologische vooruitgang zijn het resultaat van intensieve samenwerking van een groot aantal mensen, die stuk voor stuk onmisbaar zijn. Bovendien is het werk van natuurkundigen geen spelletje, maar een zeer serieuze missie om de grenzen van de menselijke kennis te verkennen en ter beschikking te stellen van de mensheid als geheel.”
Marius stond met de mond vol tanden.
Na een halve minuut kwam de andere covoorzitter Doortje de Zon ertussen: “Anneke, mag ik hier op reageren? Met alle respect, je kritische vragen zijn niet erg wervend voor de paar jongens die de moed hebben om tegen de stroom in natuurkunde te gaan studeren.”
“Het is toch zo, dat traditioneel vrouwelijke eigenschappen zoals zorgzaamheid en samenwerkingsbereidheid noodzakelijk zijn om natuurkunde in de samenleving verder te ontwikkelen?” vroeg Anneke.
“Inderdaad heeft die stroming de natuurkunde de afgelopen eeuw geen windeieren gelegd, maar de laatste tien jaar is de kennis van de natuurwetten en de oplossing van nog openstaande natuurkundige vragen niet echt toegenomen. Een eeuw geleden domineerden natuurkundige doorbraken op het gebied van zwarte gaten, zwaartekrachtgolven en elementaire deeltjes het publieke debat. Noem een puur natuurkundig onderwerp dat het afgelopen jaar langer dan een dag in het nieuws is geweest?” vroeg Doortje.
“Alsof media-aandacht een keurmerk is van wetenschappelijke kwaliteit en diepgang,” sputterde Anneke tegen.
“Niet uitsluitend, maar de meeste journalisten hebben een goede neus voor nieuws en echte wetenschappelijke doorbraken pikken ze heus wel op. Laat ik de vraag anders stellen: op welke recente doorbraak in de natuurkunde ben je zelf trots?”
“Eh…”
“Quod erat demonstrandum!” lachte Doortje.
“Inderdaad kan ik dat niet zo een-twee-drie oplepelen. Mag ik een tegenvraag stellen? Hoe denk jij dat meer mannen in de natuurkunde ons vakgebied vernieuwender kunnen maken?”
“Ik denk niet dat het echt uitmaakt of het een man of een vrouw is, maar de jonge generatie natuurkundigen moet meer kansen krijgen voor nieuwsgierigheid gedreven onderzoek, dat niet direct een oplossing is van een maatschappelijk probleem.”
“Dat klinkt wel leuk, maar wat heeft de samenleving daar dan aan?”
“De geschiedenis leert dat ontdekkingen die in eerste instantie totaal nutteloos leken, later de grondslag vormden voor technologische oplossingen van wereldproblemen.”
“Dames!” kwam Marius ertussen. “Mag ik ook een suggestie doen? Waarom organiseren jullie het komende jubileumjaar geen natuurkunde-competitie voor scholieren? Schrijf een wedstrijd uit voor de beste natuurkundige oplossing van een maatschappelijk probleem.”
“Dus toch een homo ludens,” mopperde Anneke.
“Ik vind het een briljant idee, zo stimuleer je jongens en meisjes om hun creativiteit te gebruiken en wek je meteen hun interesse om natuurkunde te gaan studeren,” zei Doortje.
“Mag ik dan ook meedoen?” sprong Annekes zoon Willem op het virtuele podium.
“Jij?” reageerde zijn moeder verbaasd. “Ik weet niet of je dat wel aankunt.”
“Waarom eigenlijk niet?” vroeg Doortje.
“Je weet toch zelf hoeveel inspanning en volharding het kost om de natuurwetten echt te leren begrijpen en toepassen op maatschappelijke vraagstukken. Dat kan een springerig jochie vol competitieve dadendrang echt niet aan. Vorige week wilde je nog e-profvoetballer worden, toch, Willem? Dat moet je dan laten vallen, en elke dag minstens een uur natuurkunde-huiswerk maken.”
“Geen probleem, mam. Zeg maar wat ik moet doen.”
“Tja, daar moet ik eerst eens over nadenken…”
“Praat met je docent natuurwetenschappen en klasgenoten en kies zelf een uitdaging waar jullie het komende schooljaar een oplossing voor gaan bedenken,” zei Doortje.
“Ik wil je wel coachen,” kwam Marius met enige vertraging door, “ik ben niet voor niets de poster-boy voor de campagne Marius, word wijzer.”
“Precies,” besloot Anneke opgelucht, “en nu aan de borrel. Lang zal de Fysica leven!”
“Hoera!” klonk het uit duizenden virtuele kelen.
